Een dubbele poort als vluchtweg
1. VOORWOORD
In de Nederlandse geschiedschrijving komt de Eerste Wereldoorlog er maar bekaaid van af. Van de schaarse (standaard)werken is de invalshoek daarbij vooral militair, politiek en economisch gericht. Het sociale aspect, zoals de opvang van vluchtelingen, is helemaal braakliggend terrein. De grote geschiedenis van de vluchteling moet nog geschreven worden verzucht H.W. von der Dunk in zijn inleiding bij een van de schaarse werken over Belgische uitgewekenen in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog 1. De beschikbare literatuur beperkt zich tot algemene, elkaar vaak herhalende overzichten, monografieën met deelaspecten, enige Belgische scripties en wat ‘omgevallen kaartenbakken’. Het voorliggende artikel is overigens evenmin een alomvattende studie van de vluchtelingen in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog. Centraal staat de opvang van de Belgische ‘uitwijkelingen’ in Hulst in relatie tot de regionale, provinciale en landelijke hulp. De opzet is in principe chronologisch en begrenst de periode vanaf het begin van de oorlog (augustus 1914) tot het moment, waarop de organisatie van de opvang van de vluchtelingen zo goed als vast lag (januari 1915). De thematische bespreking doorbreekt hier en daar de tijdsvolgorde.
In de inleiding krijgt het ontstaan van de Groote Oorlog en de Duitse opmars in België relatief veel aandacht als katalysator van de enorme stroom uitgewekenen.
Afbeelding 1
(Oudheidkundige Kring De Vier Ambachten Hulst; collectie Collot d’Escury)
Er zijn maar heel weinig foto’s van Belgische vluchtelingen in de Eerste Wereldoorlog in Hulst. Van dit handjevol exemplaren is bovendien de authenticiteit van de locatie, waar de foto is gemaakt, niet altijd met zekerheid uit de foto zelf af te leiden. Waar onderstaande foto opduikt, wordt de plaats van handeling gesitueerd in Hulst, mogelijk in een van de bolwerken. Aan de horizontale stok zou een etensketel kunnen hangen, wat mooi past bij de militaire keuken, die in het Galgebolwerk was ingericht (zie op deze website onder de tab Historische Fotogalerij: Dampigheid in het bolwerk). Zonder concreet bewijs is een verband tussen Hulst en de afgebeelde groep mensen zuiver speculatief.
